Về thăm vườn Bưởi Đoan Hùng nằm trên đất... Yên Bái
Đại Minh là xã vùng phía dưới của huyện Yên Bình (Yên Bái), trước thuộc huyện Đoan Hùng - Phú Thọ, nơi có giống bưởi ngon nổi tiếng cả nước.
Theo những người trồng bưởi lâu năm, thì cây bưởi Đại Minh có nguồn gốc từ cây bưởi tổ Khả Lĩnh, xã Đại Minh. Xã Đại Minh vốn là một xã thuộc huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ, nay thuộc Yên Bình, tỉnh Yên Bái.
Bưởi Khả Lĩnh là giống bưởi ngon nổi tiếng, sánh ngang với bưởi Năm Roi, Phúc Trạch, bưởi Diễn, bưởi Thanh Trà… cùng vùng bưởi Đoan Hùng tạo thành vùng quả đặc sản khu vực miền núi phía Bắc.
Cây bưởi Khả Lĩnh thấp, lá tròn, dày, tán rộng. Quả có hình dẹt, nhẵn bóng, trọng lượng từ 800 - 1.000g, khi quả chín chuyển sang màu vàng, những quả ở cây bưởi già nhỏ nhẵn dễ phân biệt với loại bưởi khác.
Bưởi Khả Lĩnh ngon có tiếng, từ lâu đã trở thành đặc sản của vùng quê này và là niềm tự hào của người dân Yên Bái. Khi bổ ra, bưởi có mùi thơm thoang thoảng, múi róc, mọng nước. Chỉ cần ăn một múi, cũng cảm nhận được cái vị ngọt mát, thơm dịu của bưởi và cái vị đậm đà của làng quê
Mùa thu hoạch bưởi thường vào tháng 10 âm lịch đến tháng 1 âm lịch năm sau. Vào thời điểm này, hầu hết những vườn bưởi trong làng Khả Lĩnh cũng như trong xã Đại Minh đã có chủ, bởi trước đó, tầm tháng 6-7 âm lịch, thương lái đã đến thu mua tại nhà dân. Thậm chí các thương lái muốn có bưởi Khả Lĩnh còn phải đến tận vườn bưởi từ khi trái bưởi còn nhỏ để thỏa thuận, đặt cọc với chủ nhà đến khi thu hoạch để họ giữ lại bán cho mình. Hiện nay, xã Đại Minh có thu nhập rất cao từ trên tám chục ha bưởi. Rất nhiều gia đình trở nên giàu có nhờ vườn bưởi. Bình quân thu nhập hàng năm từ cây bưởi của các hộ trong xã từ 10-20 triệu đồng, có hộ lên tới cả trăm triệu đồng. "Hầu như những người dân trồng bưởi ở đây không phải lo đầu ra cho sản phẩm. Vì là giống bưởi ngon, có tiếng, nên thương lái đến tận nhà đặt mua, giá từ 10 đến 20 nghìn đồng/quả.".- Ông Nguyễn Văn Định- Người có vườn bưởi sai trĩu và rộng nhất xã Đại Minh cho biết- “Gia đình có khoảng 200 cây, trong đó trên 140 cây đã cho thu hoạch quả, có một số cây trên 20 năm tuổi, đạt trên 300 quả/cây/vụ. Vụ quả năm nay, tuy chưa đến mùa thu hoạch chính nhưng thương lái đã về đặt tiền trước, tôi bán cả vườn được trên 300 triệu đồng”.
Vùng trồng bưởi ở xã Đại Minh có độ cao khoảng 500 đến 600 m so với mực nước biển. Đất trồng bưởi có độ tơi xốp cao, giàu mùn, nhiều dinh dưỡng. Trong vùng có lượng mưa bình quân lớn, khí hậu mát mẻ. Trên địa bàn có 780 hộ thì có tới 650 hộ trồng bưởi, hộ ít nhất cũng có vài sào, hộ nhiều thì trồng trên vài ba ha. Vài năm trở lại đây, được sự giúp đỡ của Viện nghiên cứu rau quả Trung ương, cán bộ khuyến nông huyện, xã và sự nỗ lực của bà con trong việc áp dụng những phương pháp khoa học kỹ thuật, cách chăm sóc mới, khiến bưởi ra quả nhiều hơn, năng suất cao hơn. Vì thế, diện tích bưởi cứ ngày một tăng lên. Hiện tại, Đại Minh đã không còn đất để trồng bưởi.
Chọn bưởi ngon cần phân biệt: bưởi Khả Lĩnh chính gốc quả to tầm hơn bát con, hình dẹt, nhẵn bóng, da mịn, núm nhỏ, nông, cầm quả bưởi chắc tay. Bổ quả bưởi ra có mùi thơm mát, tép bưởi chắc, múi róc. Bưởi ngon phải trồng từ 20 năm trở lên.
Tuy nhiên hiện nay bưởi Khả Lĩnh (bưởi Đại Minh)
phần lớn được bán dưới thương hiệu Bưởi Đoan Hùng